Төрөлтийн дараах сэтгэл гутрал бол шинэ амьдралын хэв маяг, хүүхэд төрүүлсний дараа үүсдэг маш ноцтой сэтгэл зүйн доголдол юм. Тус өвчин нь эмэгтэй хүний төрөлтийн дараах гормоны өөрчлөлттэй холбоотой байдаг.
Ихэнхдээ тус эмгэгийн шинж тэмдгүүдэд дараах зүйлс багтдаг:
- Байнга уйлах
- Түгших
- Өөртөө итгэлгүй болж гутрах
- Сэтгэлээр амархан унах
- Хүүхдээ зөв өсгөж байгаад эргэлзэх
Гэхдээ тус оношийг ярилцах болон төрөл бүрийн сорил авах замаар зөвхөн мэргэжлийн сэтгэл зүйч тогтоодог гэдгийг анхаарах хэрэгтэй.
Сэтгэл гутрал үүсгэдэг шалтгаанууд
Мэргэжлийн эмч нарын хийсэн судалгаагаар төрсний дараах үед 10-15 хувь эхчүүд тус эмгэгийг тусдаг гэсэн тоо гарчээ. Гэвч ихэнх эмэгтэйчүүд шинж тэмдгүүдийг үл тоож дардаг тул дээрх хувь хамаагүй өндөр байх магадлалтай юм.
Шинэхэн төрсөн ээжийн бие организмд стресс, гормоны өөрчлөлт, шинэ үүрэг хариуцлага, гэр бүлийн дотоод зохион байгуулалтын өөрчлөлт зэрэгтэй холбоотой олон өөрчлөлтүүд ордог.
Төрөлтийн дараах сэтгэл гутрал үүсгэдэг шалтгаанууд дараах хүчин зүйлсээс бүрдэнэ:
- Удамшил буюу аль нэг гэр бүлийн ойр дотнын хамаатнууд дунд мэдрэлийн тогтолцоотой холбоотой асуудлууд байдаг бол. Энэ нь шинэ нөхцөл байдал, стресст дасан зохицох чадвартай холбоотой;
- Гормоны доголдол буюу прогестерон болон бамбай булчирхайны үйл ажиллагааны өөрчлөлт. Ингэхдээ пролактины тоо ихэсдэг. Тус өөрчлөлтүүд нь мэдрэлийн системын хэвийн ажиллагаанд өөрчлөлт оруулж эхчүүд гутранги, тогтворгүй болж эхэлдэг;
- Нийгэмд эзлэх байр суурийн өөрчлөлт буюу эргэн тойрны хүмүүсийн шинэ ээжид тавих олон төрлийн шаардлагууд. Төрөлтийн дараа эмэгтэйчүүдийн хүрээ хязгаарлагдмал болж илүү их хариуцлагыг мэдэрдэг;
- Гэрийн ажил. Хүүхдээ арчлах, шөнө унтаж амарч чадахгүй хүүхдээ авах, хөхүүлж хооллох, эмнэлэгийн хяналтад байх, хүүхдээ өдөр бүр агаарт гаргах гэх зэрэг олон төрлийн ажлууд биеийг сулруулж мэдрэлийн системийн догодлол үүсгэхэд хүргэдэг;
- Нөхөртэйгээ асуудалтай харилцаатай байх буюу гэр бүлд шинэ гишүүн нэмэгдэж эцэг эхчүүд ядарсантай холбоотой. Энэ үед хосуудын хооронд үйл ойлголцол үүсч бэлгийн амьдралыг хойш тавьдаг.
Сэтгэлд гутралд орсоныг илтгэх шинж тэмдгүүд:
Төрөлтийн дараах сэтгэл гутралд өртсөн эмэгтэй байнгын гундуу, ихэнх зүйлсэд оролцох хүсэлгүй, ааш зан түргэн хувирдаг, их уйлдаг мөн амархан уцаарладаг болдог. Маш их унтаж эсвэл эсрэгээрээ нойргүйддэг. Хоол идэх хүсэлгүй эсвэл хэт их иддэг болдог. Тус эмгэгийг туссан эмэгтэйчүүд өөртөө итгэлгүй болж хэнд ч хэрэггүй мэт мэдрэмж авдаг. Дотогшоо болж хэнтэй ч харилцахыг хүсдэггүй. Хүүхдээ асарч гэрийн ажил хийхэд хэцүү санагдана. Бүр хүндэрсэн тохиолдолд өөрт болон хүүхдээ гэмтээх аюултай бодол орж ирнэ.
Төрөлтийн дараах сэтгэл гутрал нь хүүхэд төрснөөс 3-4 долоо хоногийн дараа үүсэж эхэлдэг. Зан байдал огцом өөрчлөгдөх, өөрийгөө буруутгах, байнга уйлах зэрэг шинж тэмдгүүд 14 хоногоос 2 сар үргэлжилдэг. Хэрвээ эх шинж тэмдгүүдийг үл ойшоож тоохгүй байвал өвчин хэдэн жил үргэлжлэх ч магадлалтай.
Тус өвчнийг дараах төрлүүдээр ангилдаг:
- Мэдрэлийн
- Мэдрэлийн шинж чанартай эмгэг
- Меланхолик буюу хэвийн бус үйлдлүүд дагуулсан гунигтай байдал
- Урт хугацааны доголдол
Мэдрэлийн төрөл нь хүүхдээ тээх үедээ айх, таагүй зүйлс бодохтой холбоотой байдаг. Тус төрлийн сэтгэл гутралын гол шинж тэмдэг нь хэт түгших байдлаар илэрдэг. Шинэхэн ээжүүд муу зүйл болохоос айж байнгын айдас түгшүүрт автдаг. Ингэж сэтгэснээр дотогшоо, ууртай болж улмаар түрэмгийлж эхэлдэг. Үр дагаварт нь толгойн өвдөлт, гутрал, айдас түгшүүр, тахикарди болон хэт хөлрөлт үүсдэг. Өдөржингөө ийм байдалд байсан эмэгтэйчүүд орой нь ямар ч тэнхэлгүй болтлоо ядардаг.
Мэдрэлийн шинж чанартай эмгэгийг илтгэх шинж тэмдгүүд: дотоод эрхтүүдийн хэвийн үйл ажиллагаа доголдох, нойргүйдэх, хоолны дуршилгүй болох, их хэмжээгээр турах, хүүхэддээ байнга санаа зовох
Меланхолик буюу хэвийн бус үйлдлүүд дагуулсан гунигтай байдал нь өөрийгөө байнга буруутгах, үйлдэл хийхдээ болон бодохдоо удаашрах зэрэг шинж тэмдгүүдээр илэрнэ. Ээжүүдэд хүүхдээ сайн харж асарч чадахгүй байгаа мэт санагдаж сэтгэлээ зовооно. Шинж тэмдгүүдийг илрүүлж цаг тухайд нь эмчилгээ хийлгэхгүй бол сэтгэцийн өөрчлөлтөд хүргэх эрсдэлтэй.
Урт хугацааны доголдол нь сэтгэл гутралын хамгийн их тохиолддог хэлбэр гэж тооцогддог. Өөрийнхөө байгаа байдлыг бодит өвчин гэж бодохгүй, зүгээр ядаргаа болон нойр дутуугаас үүдэлтэй гэж үздэг. Тус эмгэгийг туссан эмэгтэйчүүдийн бие сул, шалтгаангүйгээр уйлах, уурлах зэргээр илэрнэ. Сэтгэл зүйчид хандахаас зайлсхийж таагүй шинж тэмдгүүдийг тоохгүй байхыг хичээдэг.
Төрөлтийн дараах сэтгэл гутрал эмэгтэйчүүдээс гадна эрэгтэй хүмүүст ч тохиолддог. Мэдээж энэ нь гормоны нөлөөгүй. Аав болж амьдралын шинэ хэв маяг, өөрчлөлтүүдэд үзүүлж буй сэтгэл мэдрэлийн хариу үйлдэл юм. Саяхан хөөрч баярлаж байсан бол хамаг анхаарал хүүхэд руу очиж, гэрт өдөр бүр уйлаан болж, нойргүй хонох зэргээс үүдэн гэнэт уур уцаартай болж, сөрөг хандлагатай болох тохиолдол гардаг.
Сэтгэл гутралыг илрүүлэх аргачлалууд
Өмнө нь хэлж байсанчлан сэтгэл гутрал нь төрсний дараах эхний долоо хоног эсвэл саруудад үүсэж эхэлдэг. Хэрвээ эхчүүдэд таагүй шинж тэмдгүүд илэрсэн бол нэн даруу мэргэжлийн хүмүүст хандах шаардлагатай. Үзлэгийн дараа мэргэжлийн эмч нар өвчтөнийг дараах эмчилгээг тодорхойлж сэтгэл зүйч, эмэгтэйчүүдийн эмч эсвэл дотрын эмчид үзүүлэх гэх зэрэг шаардлагатай арга хэмжээг авдаг.
Төрөлтийн дараах сэтгэл гутралыг дараах аргуудаар илрүүлдэг:
- Клиник ажиглалтын судалгаа буюу өвчтөний зовууриуд дээр суурилсан ажиглалт.
- Төрөл бүрийн хэмжүүрүүд ашигласан буюу сэтгэл мэдрэлийн шинжилгээний арга.
- Дотоод эд эрхтний өвчлөлийг илрүүлэх лабораторийн шинжилгээний арга.
ЭМЧИЛГЭЭ
Сэтгэл гутралын онош батлагдсан тохиолдолд эмчилгээг аль болох эртхэн эхлүүлэх хэрэгтэй. Хэрвээ өвчин дөнгөж эхний шатандаа байвал эмчлэхэд илүү амархан байх болно. Ийм тохиолдолд сэтгэл зүйчийн зөвлөгөө авах эсвэл сэтгэл мэдрэлийн эмчид үзүүлэхэд хангалттай байдаг.
Дунд үедээ явж байгаа сэтгэл гутралыг сэтгэл зүйн эмчилгээ хийлгэх, эмчийн жорын дагуу эмүүд уух шаардлага гардаг.
Сэтгэл гутралын эмчилгээнд дараах зүйлс багтдаг:
- Сэтгэл зүйчийн зөвлөгөө буюу өөрийн дотоод нөөц боломжоо ашиглана өвчнөө ялах. Мэргэжлийн сэтгэл зүйч нар тайвшрах ба түгшүүрт автахгүй байх аргачлалуудыг зааж өгдөг. Өөрөө өөртөө цаг гаргаж, спортоор хичээллэж гоо сайхандаа анхаарал хандуулахыг зөвлөдөг.
- Дотоод асуудлуудыг шийдэх руу чиглэсэн сэтгэл зүйн эмчилгээ. Танин мэдэхүйн болон зан үйлийн аргачлалуудаар тухайн эмэгтэйн дотоод асуудлуудыг илрүүлж шийдвэрлэх нь тус эмчилгээний арга суурь юм.
- Антидепрессант болон гормон тэнцвэржүүлэгчээс бүрдсэн эмийн эмчилгээ. Тус эмүүд нь түгшүүр арилгаж гормон тэнцвэржүүлснээр сэтгэл зүйн байдлыг хэвийн болгодог.
- Нийгмийн дэмжлэг. Сэтгэл гутралд автсан эмэгтэй албан бус орчинд бүх асуудлаа ярьж туршлагаа хуваалцах, хэрэгтэй зөвлөгөө авах зэрэг боломжуудаар хангах.
УРЬДЧИЛАН СЭРГИЙЛЭЛТ
Орчин үед энэхүү эмгэгтэй тэмцэх маш олон төрлийн аргууд байдаг. Сэтгэл гутралд өртөхгүйн тулд эмэгтэйчүүд төрхөөсөө хэдэн сарын өмнө урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээнүүдийг авсан байх шаардлагатай. Тайван байх, анхаарлаа өөр тийшээ хандуулах зэрэг өөрт тохирсон аргуудыг сурсан байх хэрэгтэй. Амьсгалын болон биеийн дасгалууд, өөрийгөө ятган үнэмшүүлэх техникийг сурвал сайн. Хамгийн гол нь тогтмол хийх хэрэгтэй.
Гэр бүлийн гишүүдтэйгээ хариуцаж хийх ажлуудаа хуваарилах хэрэгтэй. Ингэснээр шинэхэн ээж дээр ирэх ачаалал багасах болно. Өдөр бүр баярлах шалтгаан олж, өөдрөг байхыг хичээж гэрийн ажилд түүртэхгүй байж чадвал ээж хүн байх аз жаргалын чин сэтгэлээрээ мэдрэх болно.
